Οι αδένες αυτοί ανακαλύφθηκαν στον άνθρωπο το 1880, ενώ η πρώτη παραθυρεοειδεκτομή έγινε το 1924. Η ανακάλυψη της παραθορμόνης (PTH) το 1963 βραβεύτηκε με το βραβείο Νόμπελ. Οι παραθυρεοειδείς συνήθως είναι τέσσερις αδένες, που βρίσκονται προσκολλημένοι στην οπίσθια επιφάνεια του θυρεοειδούς αδένα. Εκκρίνουν την παραθορμόνη συμμετέχοντας έτσι στον μεταβολισμό του ασβεστίου.
Οι παθήσεις με χειρουργικό ενδιαφέρον των παραθυρεοειδών αδένων είναι οι εξής:
Η διαταραχή αυτή των παραθυρεοειδών αδένων οδηγεί σε αυξημένη έκκριση παραθορμόνης (PTH) από ένα ή περισσότερους αδένες με αποτέλεσμα την υπερασβεστιαιμία. Η αναλογία ανδρών γυναικών είναι 1:4, ενώ η συχνότητα της νόσου αυξάνεται σε ηλικίες > 65 ετών. H παραθορμόνη (PTH) συμβάλλει στην απορρόφηση του ασβεστίου από τους νεφρούς και στην απελευθέρωσή του από τα οστά.
Η αυξημένη έκκρισήτης οδηγεί στην αύξηση του ασβεστίου στο αίμα με αποτέλεσμα:
- αίσθημα δίψας
- πολυουρία
- δυσκοιλιότητα
- ανορεξία
- ναυτία
- μυική αδυναμία
- κατάθλιψη
- καρδιακές αρρυθμίες
- οστεοπόρωση
Στις περισσότερες περιπτώσεις η διάγνωση γίνεται τυχαία σε εργαστηριακό έλεγχο ρουτίνας, καθώς οι ασθενείς έχουν ελάχιστα συμπτώματα. Η διάγνωση προϋποθέτει φυσιολογική νεφρική λειτουργία με αυξημένα επίπεδα ασβεστίου και φυσιολογική τιμή της παραθορμόνης.
Ο πρωτοπαθής υπερπαραθυρεοειδισμός προκαλείται:
- 80%-85% από μονήρες αδένωμα
- 15%-20% από διάχυτη υπερπλασία
- 1% από καρκίνωμα παραθυρεοειδούς
Η οριστική θεραπεία είναι η παραθυρεοειδεκτομή.
Τα κριτήρια της χειρουργικής θεραπείας είναι τα εξής:
- Ηλικία < 50 ετών
- Υπερασβεστιαιμία (ασβέστιο >1mg/dl άνω του φυσιολογικού)
- Ασβέστιο ούρων 24ωρου > 400 mg
- Οστεοπόρωση
- Αποτυχία φαρμακευτικής αγωγής
Οι ασθενείς που θα οδηγηθούν σε επέμβαση , προεγχειρητικά πρέπει να υποβληθούν σε απεικονιστικές μεθόδους εντοπισμού της βλάβης. Σε αυτές περιλαμβάνονται :
- Σπινθηρογράφημα με sestamibi
- Υπερηχογράφημα
- Αξονική τομογραφία και τρισδιάστατη CT
- Μαγνητική τομογραφία
- Σπινθηρογράφημα με thallium201/technetium
Με τη βοήθεια της τεχνολογίας στην εντόπιση όσο και στην ταχεία διεγχειρητική μέτρηση της παραθορμόνης , σε επιλεγμένα περιστατικά και κυρίως σε μονήρες αδένωμα , μπορεί να εφαρμοστεί η ελάχιστα επεμβατική παραθυρεοειδεκτομή ή ακόμα και η ραδιοκατευθυνόμενη παραθυρεοειδεκτομή .
Συνήθως εμφανίζεται σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια (ΧΝΑ) αλλά και με νοσήματα του γαστρεντερικού , των οστών και άλλων ενδοκρινών αδένων. Οι νεοπλασίες (αιματολογικές, άλλα και συμπαγών οργάνων ) το πολλαπλούν μυέλωμα , η σαρκοείδωση , οι βιταμίνες D και Α , θειαζιδικά διουρητικά κ.α. συνδέονται με την υπερασβεστιαιμία.
Η βιοχημική διάγνωση στοιχειοθετείται από την αυξημένη παραθορμόνη PTH σε συνδυασμό με υπερασβεστιαιμία.
Η θεραπεία του δευτεροπαθούς υπερπαραθυρεοειδισμού είναι χειρουργική σε:
- επιδείνωση της νόσου και αποτυχία της φαρμακευτικής αγωγής:
1.PTH > 600 pg/ml 2. Ca x PO4 >50 3. υπερασβεστιαιμία - νεφρική οστεοδυστροφία
- καλσιφύλαξη
- κνησμό λόγω ουραιμίας και
- ανθεκτική αναιμία.
Η προεγχειρητική εντόπιση του υπερλειτουργούντος είναι καθοριστικής σημασίας όπως και στον πρωτοπαθή υπερπαραθυρεοειδισμό για την χάραξη της εγχειρητικής στρατηγικής
Αποτελεί εξαιρετικά σπάνια νόσο, εμφανίζεται στο 0,5%-2% των περιπτώσεων με υπερπαραθυρεοειδισμό, και προσβάλλει κυρίως ηλικίες από 39-54 ετών.
Η πρόωρη διάγνωση είναι δύσκολη εφόσον τα συμπτώματα είναι τα ίδια με αυτά του καλοήθους αδενώματος.
Οι εξετάσεις εντοπισμού του πάσχοντος αδένος, όπως το υπερηχογράφημα τραχήλου και το σπινθηρογράφημα sestamibi και η αξονική ή η μαγνητική τομογραφία, προσφέρουν επιπλέον πληροφορίες.
Κατά την επέμβαση η σκληρότητα του ογκιδίου, η φλεγμονή και η δυσκολία στην αποκόλλησή του από τους γύρω ιστούς χαρακτηρίζουν συνήθως τα καρκινώματα αυτά, ενώ μερικές φορές παρατηρείται και καθολική διήθηση του θυρεοειδούς ή του παλίνδρομου νεύρου. Η παρουσία λεμφαδενικών μεταστάσεων δεν είναι συχνό εύρημα.
Στον καρκίνο των παραθυρεοειδών αδένων η επέμβαση είναι περισσότερο ριζική, γιατί ο όγκος αυτός χαρακτηρίζεται από αρκετά υψηλή κακοήθεια και επεκτείνεται κατά συνέχεια των ιστών. Ετσι θεωρείται απαραίτητο να αφαιρείται και ο σύστοιχος λοβός του θυρεοειδούς, όπως και οι λεμφαδένες του κεντρικού διαμερίσματος ή άλλα στοιχεία του τραχήλου που τυχόν διηθούνται.
Μετεγχειρητικά η πτώση των επιπέδων του ασβεστίου αποτελεί το καλύτερο κριτήριο της επιτυχούς θεραπείας, ενώ η παραθορμόνη ενδέχεται να παραμένει αυξημένη. Η υποτροπή της νόσου είναι συχνό φαινόμενο και θα μπορούσε να εμφανιστεί ακόμα και 20 χρόνια αργότερα.
